Za nami trzy pierwsze miesiace realizacji projektu „Cieszyńska szkoła Obywatelstwa: po obu sronach Olzy”

Od 1 stycznia 2012 roku Stowarzyszenie Klub kobiet Kreatywnych w Cieszynie realizuje projekt edukacyjny „Cieszyńska szkoła obywatelstwa: po obu stronach Olzy” i jest dumne z uzyskania bardzo wysokiej punktacji projektu na etapie oceny merytorycznej złożonego na konkurs w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych Grantu Blokowego Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy.Przedmiotem projektu Stowarzyszenie uczyniło edukację obywatelską młodzieży z Cieszyna i Czeskiego Cieszyna, gdyż sprawy młodzieży są według niego decydujące dla rozwoju i przyszłości miasta po obu stronach granicznej rzeki.
Projekt objęli patronatami honorowymi: Burmistrz Cieszyna mgr. Inż. Mieczysław Szczurek, posłanka do Sejmu Rzeczpospolitej Aleksandra Trybuś, senator Tadeusz Kopeć oraz Konsul Generalny Rzeczpospolitej Polskiej w Ostravie Anna Olszewska.
Działania projektowe trwają cały 2012 rok i obejmują warsztaty: obywatelstwa, edukacji międzykulturowej, współpracy SAMO-rządów uczniowskich obu miast. W projekcie bierze udział młodzież następujących szkół ponadgimnazjalnych: I LO im. A.Osłuchowskiego, II LO im.M.Kopernika, LO Towarzystwa Ewangelickiego, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. W.Szybińskiego, Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych i. Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, Zespół Szkół Budowlanych, Gimnazjum z Polskim Językiem Nauczania w Czeskim Cieszynie. Warsztaty odbywają się w użyczanej nieodpłatnie Świetlicy Klubu Krytyki Politycznej „Na granicy”. Widoczną w obu miastach część projektu będzie stanowił cykl tworzenia dwujęzycznych biogramów wybitnych postaci działaczy/działaczek zasłużonych dla historii Cieszyna i Czeskiego Cieszyna, wybranych jako autorytety przez współczesną młodzież.
Na styczniowych warsztatach w Cieszynie p. Ryszard Macura swoim wykładem i prezentacją multimedialną zobrazował młodzieży problematykę instytucji, społeczeństwa i kultury w rozwoju historycznym na Śląsku Cieszyńskim niedostępną w szkolnych podręcznikach historii. W lutym miały miejsce dwudniowe zimowe warsztaty wyjazdowe w Ustroniu dla 30.osobowej grupy młodzieży z obywatelstwem polskim i czeskim. Zawierały wybrane zagadnienia dotyczące działalności publicystyczno-wydawniczej przy tworzeniu przez młodzież książki „Szlakami obywatelskimi Cieszyna”, formułowaniem notatek prasowych, biogramów, oraz opracowaniem szlaków tolerancji i młodych Cieszyniaków. Pierwsza część tych wyjazdowych zajęć zawierała wykład wzbogacony prezentacją pt. „Jak pisać? Czyli dziesięć kroków do sukcesu napisania książki”. Uczestnicy/uczestniczki otrzymali materiały dotyczące omawianych zagadnień oraz wybrane słownictwo służące np. osiąganiu spójności wypowiedzi, porządku kontrargumentowania, sygnalizującego punkt widzenia, ujawniającego poglądy i opinie „ja” autorskiego, umożliwiające snucie refleksji czy podtrzymujące kontakt z czytelnikiem. Młodzież pracując w grupach tworzyła wzorcowe zaproszenie do redakcji gazety lokalnej, radia i telewizji na zaplanowaną w projekcie debatę z udziałem władz miasta Cieszyna i Czeskiego Cieszyna. Po zaprezentowaniu sporządzonych zaproszeń medialnych we wspólnej dyskusji wskazano mocne i słabsze strony zredagowanych notatek prasowych. Kolejna część zajęć zimowych obejmowała metodologię przeprowadzenia wywiadu. Najpierw przedstawiono teoretyczne podstawy wywiadu tj. definicję i cel wywiadu, pojęcie: indagujący i indagowany, forma wywiadu, utrwalanie przebiegu wywiadu, autoryzacja. Następnie uczestnicy mieli okazję do praktycznych ćwiczeń tej formy dzięki Telewizji Ostrawa, która sfilmowała część zajęć. Jeden z uczniów udzielił wywiadu redaktorce ostrawskiej telewizji, a pozostała część uczestników miała możliwość oglądu i oceny wywiadów, jakich udzieliły prowadzące warsztaty Roma Rojowska i Radosława Baściuk. Ostatnia część zajęć – również warsztatowa – miała na celu wytypowanie przez młodzież postaci cieszyńskich działaczy/działaczek obywatelskich zasłużonych dla historii Cieszyna i Czeskiego Cieszyna bez względu na narodowość, czy wyznanie (katolickie, ewangelickie i żydowskie), które mają być upamiętnione na SZLAKU TOLERANCJI. Wśród osób zasłużonych dla miasta Cieszyna w oczach młodzieży znaleźli się m. in. J. Londzin, K. Rusz, Władysław Młynek, prof. Kadłubiec, Bolko Kantor, Józef Golec, Ksiądz Michejda, Jerzy Pilch, Zofia Kossak, Ewa Farna, Jarek Nohavica, Julian Przyboś, Rosaline Wiesner. Problemem związanym z tworzeniem SZLAKU TOLERANCJI okazał się brak znajomości jakikolwiek postaci pochodzenia żydowskiego. W drugiej części ustrońskich warsztatów odbyła się projekcja filmu edukacyjnego pt. „Niebieskoocy. Warsztat antydyskryminacyjny” (Blue Eyed) , która służyła jako materiał pomocniczy do prowadzenia ćwiczeń i dyskusji na tematy edukacji międzykulturowej ze szczególnym uwzględnieniem uprzedzeń i  stereotypów. Film „Niebieskoocy” jest najczęściej wykorzystywanym materiałem audiowizualnym w edukacji dotyczącej praw człowieka, równości płci, demokracji, aktywności obywatelskiej, przeciwdziałania dyskryminacji. Dał on młodzieży szansę obejrzenia zapisu warsztatu prowadzonego przez jedną z najsłynniejszych amerykańskich trenerek warsztatów równościowych, Jane Elliott. Film to zapis ćwiczenia, które Jane Elliott po raz pierwszy przeprowadziła w 1968 roku po zamordowaniu dr Martina Luthera Kinga Juniora i który były emitowany przez wiele stacji telewizyjnych Stanach Zjednoczonych. Elliott uważa, że najlepszą metodą uczenia o dyskryminacji/rasiźmie jest stworzenie sytuacji, w której ludzie doświadczą na sobie dyskryminacji. W Niebieskookich młodzież obserwowała grupę 40 osób, wśród których były osoby o różnych profesjach, kolorze skóry, pochodzeniu, kobiety i mężczyźni. W filmie Elliot wdraża na oczach widzów pseudonaukową teorię, która uzasadnia niższość osób o niebieskich oczach, stosuje wobec nich jawną dyskryminację i przeprowadza testy na inteligencję, które są stronnicze kulturowo. Widzimy, jak w ciągu zaledwie kilku godzin przebywania w atmosferze takiego reżimu, dorosłych ludzi opanowuje przygnębienie i roztargnienie, mają trudności z wykonaniem najprostszych poleceń. Podejście Jane Elliott jest szczególnie trafne dzisiaj. Pokazuje w sugestywny i uczciwy sposób, że nawet bez prawnej dyskryminacji, mowa nienawiści, obniżone oczekiwania i odrzucające traktowanie mogą mieć niszczycielski wpływ na osiągnięcia osób z grup mniejszościowych. Elliott podkreśla, że mechanizmy działania seksizmu, homofobii i ageismu (dyskryminacja ze względu na wiek) są takie same bez względu na granice państw. Dlatego Niebieskoocy to film, który powinna obejrzeć każda osoba. Celem dyskusji po filmie było omówienie głównej tezy filmu, iż nie ma ludzi wolnych od uprzedzeń i stereotypów, że seksizm, rasizm, homofobia i inne uprzedzenia są nabyte, a nie wrodzone. Innym celem było wzbudzenie autorefleksji, iż dzięki zdobyciu wiedzy na temat mechanizmów władzy, wykluczania i dyskryminacji, dzięki krytycznemu spojrzeniu na kulturę, w której się wychowałyśmy/liśmy i codziennej antydyskryminacyjnej praktyce możemy się ich „oduczyć“. Zadaniem młodzieży przed emisją filmu było znalezienie/zanotowanie mechanizmów dyskryminacji, jakich użyła J.Elliot w swoim ćwiczeniu. Po emisji filmu młodzież dzieląc się wrażeniami podawała przykłady sytuacji i mechanizmów dyskryminacji, które zostawały zapisywane na flipcharcie. Rezultatem dyskusji było wprowadzenie w świadomość uczestników/uczestniczek takich pojęć jak: stereotypy, uprzedzenia, dyskryminacja, bo te właśnie terminy zostały przez nich przyswojone ze zrozumieniem na podstawie filmu.
13 lutego br. młodzież uczestniczyła w uroczystej sesji Sejmiku Wojewódzkiego poświęconej 80. rocznicy śmierci Józefa Kiedronia, wybitnego i zasłużonego działacza ruchu narodowego i oświatowego na Śląsku Cieszyńskim, ministra przemysłu i handlu w rządzie Władysława Grabskiego. Młodzieży towarzyszyła z ramienia Stowarzyszenia KKK Radosława Baściuk, Władysława Magiera i Halina Bocheńska oraz patronka honorowa projektu Posłanka na Sejm RP Aleksandra Trybuś. Dr Józef Szymeczek, prezes Kongresu Polaków w Republice Czeskiej, wygłasił laudację poświęconą pamięci Józefa Kiedronia w 80. rocznicę jego śmierci. Kongres Polaków w Republice Czeskiej ustanowił rok 2012 rokiem Józefa Kiedronia i był sponsorem wyjazdu młodzieży projektowej do Sejmiku w Katowicach.
Lutowy blok zajęć służył poznaniu przez młodzież uczestniczącą w projekcie sylwetek wybitnych działaczy pochodzenia czeskiego i niemieckiego zasłużonych dla Cieszyna i Czeskiego Cieszyna. Młodzież w gościnnie udostępnionym „Naszym kąciku” Domu Narodowego spotkała się z panią Lidią Hławiczką, znawczynią i propagatorką kultury żydowskiej, która poprzez swoją opowieść i fragmenty filmów wskazała na dokonania działaczy żydowskich oraz zobrazowała współczesną działalność Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Izraelskiej w Cieszynie. Na tym spotkaniu młodzież poznała też dokonania wybitnych artystów pochodzenia żydowskiego. Przestawiła je pani Grażyna Geronim, autorka wyjątkowej, przebogatej i prekursorskiej pracy magisterskiej na temat artystów żydowskich na Ziemi Cieszyńskiej. Kolejna część lutowych warsztatów odbyła się w Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Podczas spotkania z panią Ireną French, kierowniczką muzealnego Działu Historii i Techniki, młodzież miała możliwość poznania kolejnych postaci zasłużonych osób mieszanej śląskiej narodowości. Uczestnicy/uczestniczki poznali sylwetki takich działaczy pochodzenia czeskiego i niemieckiego na rzecz obu miast jak: Alois Kaufman, Viktor Karger, Jonasz Nigrini, Georg Prutek, Karl Prochaska, Moritz Fasal, Alfons Matter, Eduard August Schroder, Lidwig Hohenegger, Bruno Konczakowski, Anton Jonkisch, Blandina Cizkowa, Alice Reichert, Alois Jedek, Alfred Wiedermann, Franciszek Horak, Gabriela von Thun und Hohenstein, Johann Nepomuk Demel von Elswehr, Leonhard Demel von Elswehr, Eugen Friedrich Fulda, Ida Munzberg, Frantisek Onderek, Albin Theodor Prokop, Theodor Karl Haase, Herman Hinterstoisser. Spotkanie zwróciło uwagę na fakt, iż w rejonie Śląska Cieszyńskiego w okresie zaborów i  do połowy XIX wieku nie przypisywano znaczenia do pojęcia narodowości, gdyż określało się ją poprzez używany język. Celem spotkania było wskazanie na historyczne, kulturowe i społeczne podłoże działalności wybitnych działaczy niemieckich i czeskich oraz poznanie mechanizmów uprzedzeń i stereotypów w wielonarodowym Cieszynie, podzielonym granicą po I wojnie światowej. Spotkanie w Muzeum dostarczyło wiedzy na temat uwarunkowań życia i działalności wybitnych obywateli obu miast oraz okazji do krytycznego spojrzenia na kulturę, w której się wychowałyśmy/liśmy. Zadaniem dla młodzieży było znalezienie/zanotowanie informacji nt. zaprezentowanych postaci pod kątem opracowania ich biogramów i promocji tych postaci.
Marcowy warsztat służył także uporządkowaniu spisu miejsc aktywności młodych Cieszyniaków po obu stronach Olzy, na podstawie sporządzonych przez młodzież na lutowych warsztatach w Ustroniu map tych miejsc. Były to rzeczywiście mapy w tradycyjnym rozumieniu tego słowa i zbiór znanych im zasobów jakie znajdują się na terenie Cieszyna i Czeskiego Cieszyna. Celem tego zadania jest upowszechnianie idei uczenia się przez całe życie poprzez wykorzystanie potencjału miejsc do rekreacji i nauki w obu miastach. Młodzież przeprowadzi sondaż wśród swoich rówieśników na temat potrzeb w tym zakresie. Opisanie tych miejsc służy również krytycznej analizie obecnej oferty miejsc/instytucji. Zadaniem młodzieży jest również opracowanie planu promocji rekomendowanych przez nich miejsc w obu miastach.
Daniel Kiczmer Marek Mikesz wstępnie wybrali postać Bolko Kantora. Pomoc tutorki Radosławy Baściuk dotyczyła wskazania wielu różnych źródeł/tropów w pozyskiwaniu informacji o tej postaci począwszy od wywiadu/rozmowy z panem Krzysztofem Neściorem właścicielem Muzeum 4 Pułku, poprzez znajdujące się cyfrowe zasoby Książnicy Cieszyńskiej takie jak „Głos ziemi cieszyńskiej”, „Gwiazdka cieszyńska”, Słownik Biograficzny Golca, recenzje teatralne z przedstawienia Bogdana Słupczyńskiego pokazanego na festiwalu Malta w Poznaniu, czy też internet. Żaneta Nawrat wybrała postać Andrzeja Sztefka i prowadzi poszukiwania materiałów. Ola Kanafek podzieliła się trwającym od dwóch miesięcy dylematem związanym z wyborem postaci do opracowania biogramów. Interesujące ją postaci to profesor Kadłubiec, Władysław Młynek oraz pan Rakowski. Tutorka Roma Rojowska zwróciła uwagę na zastrzeżenie wynikające z założeń projektu, które dotyczy doboru postaci zasłużonych dla miasta Cieszyna i Czeskiego Cieszyna, a nie dla całego regionu Śląska Cieszyńskiego. Radosława Baściuk wskazała natomiast na bogactwo i różnorodność materiałów na temat pana Rakowskiego, jakimi dysponuje jego córka. Dla realizatorek projektu istotna jest praca poszukiwawcza młodych ludzi i zgodność ich osobowości, zainteresowań, przekonań związanych z wybraną postacią. „Nasza rola nie polega na narzucaniu ani ocenianiu waszych wyborów. Wcale nie twierdzę, że proces poszukiwania przez Was postaci jest za długi. Wybór postaci jest właściwie najdłuższą drogą. Bo samo napisanie jednej czy dwóch stron, kiedy mamy już wybraną postać, kiedy doszukamy się tych kilku tropów, to praca niewielka w porównaniu z pracą poszukiwawczą i z przekonaniem, że naprawdę o tej postaci chce pisać, bo wtedy jest coś od serca w tym wszystkim”, dopowiada Radosława Baściuk.
„Przeszłość jest ważna i nieżyjący są ważni, ale tak naprawdę to wy macie wypromować, pokazać siebie poprzez te biogramy. To wy jesteście osobami żyjącymi w tych miastach i mamy nadzieję, że będziecie tu żyć i działać. Wy poprzez ten biogram jesteście wyraziści i pokazujecie swoje pasje, w tych postaciach odnajdujecie to co jest w Was cenne i charakterystyczne.”, mówi Rojowska.
Młodzież opracowuje pod okiem tutorów w formie publicystycznej i interaktywnej trzy szlaki łączące miasta: 1. SZLAK TOLERANCJI, 2. SZLAK MŁODYCH CIESZYNIAKÓW, 3. SZLAK CIESZYŃSKIEGO RYNKU PRACY. Innym ważnym zadaniem uczestników/uczestniczek projektu będzie opracowanie „Mapy Zasobów i Potrzeb Młodzieży”, którą złożą na ręce władz samorządowych podczas debaty obywatelskiej z władzami obu miast.
Projektowe warsztaty stanowią dla młodzieży pomoc i podstawę do wyboru postaci, jakie opisują w formie biogramów w samodzielnie stworzonej w ramach projektu publikacji na temat osób zasłużonych dla historii Cieszyna i Czeskiego Cieszyna. W kwietniu młodzież uczestniczyć będzie w  warsztatach dziennikarskich z redaktorami i pracownikami tygodnika „Głos Ludu” w Czeskim Cieszynie. Spotkanie unaoczni praktycznie cały cykl wydawniczy: od poszukiwania tematów, zbierania materiałów, poprzez pisanie tekstów, aż po skład gazety i jej dystrybucję.